در هر واحد صنعتی که در آن کار با مواد قابل انفجار یا گرد و غبار فعال انجام میشود، بازرسی دوره ای دریچه ضد انفجار اولین گام برای تضمین ایمنی است. وقتی میزان عملکرد دریچه ضد انفجار در یک سامانه حفاظت انفجاری کاهش یابد، خطرات پنهانی ایجاد میشوند که ممکن است به مخاطره جدی تبدیل شوند. بنابراین تدوین و اجرای دستورالعمل نگهداری تجهیزات ضد انفجار امری حیاتی است تا ایمنی فرآیند حفظ گردد.
در این راهنما از سری مقالات وبسایت تهویه سازه شار، ابتدا به اهمیت بازرسی و نگهداری میپردازیم، سپس به اصول و نکات مهم اشاره میکنیم، و در انتها استانداردها را بررسی میکنیم.
اصول و مراحل بازرسی دوره ای دریچه ضد انفجار
بازرسی دوره ای دریچه ضد انفجار دارای مراحل و اصولی است که رعایت دقیق آنها ضروری است. چند نمونه را در ادامه بررسی خواهیم کرد:
- برنامهریزی منظم: برای بازرسی دریچه ضد انفجار به صورت دورهای، یک بازه زمانی تعریف کنید (مثلا ماهانه یا سهماهه) تا فعالیت دریچه ضد انفجار به صورت مکتوب بررسی شود.
- پیش از بازکردن تجهیزات، ایست دستگاه، شرایط ایمنسازی و خاموشی مطمئن را رعایت کنید. سپس، بررسی بصری دریچه، شفت، لولا، واشر و گسکتها انجام شود.
- اندازهگیری فشار شکست یا باز شدن دریچه، بررسی آسیبدیدگی فلزی یا خوردگی، انشدگی یا ترکها، تجمع گرد و غبار یا مواد قابل اشتعال در اطراف دریچه. اینها ارکان اصلی ارزیابی عملکرد دریچه ضد انفجار هستند.
- پس از بازرسی دوره ای دریچه ضد انفجار، در صورت مشاهده هرگونه آسیب، تعویض یا تعمیر انجام شود. مستند کردن نتایج، گزارش نقص و زمانبندی تعمیرات یا تعویض جزء بخشهای کلیدی دستورالعمل حفاظت تجهیزات ضد انفجار است.
- پس از هر انفجار، دریچه باید فورا بررسی شود تا اطمینان حاصل شود فعالیت دریچه ضد انفجار به حالت اولیه بازگشته است. در این مرحله، بازرسی دورهای دریچه ضد انفجار و اجرای دستورالعمل حفاظت تجهیزات ضد انفجار ضروری است.
نکات ویژه در نگهداری و ارتقاء عملکرد دریچه های ضد انفجار
در ادامه به بررسی نکاتی در مورد نگهداری و ارتقاء عملکرد دریچههای ضد انفجار میپردازیم:
- اطمینان از آن که مسیر خروج دریچه باز و بدون مانع باشد؛ زیرا بسته بودن یا گرفتگی باعث کاهش شدید عملکرد دریچه ضد انفجار میشود.
- استفاده از قطعات یدکی پیشنهادی سازنده و رعایت زمانبندی سرویسها؛ این جزئی از دستورالعمل حفاظت تجهیزات ضد انفجار است.
- آموزش پرسنل اجرایی در مورد اهمیت بازرسی دوره ای دریچه ضد انفجار و چگونگی تشخیص کاهش فعالیت دریچه ضد انفجار با علایمی مانند گیرافتادن دریچه یا باز نشدن آن.
- ثبت سوابق نگهداری، با بازرسی دوره ای دریچه ضد انفجار و گزارش عملکرد؛ این امر امکان تحلیل تاریخی را فراهم کرده و میتواند به بهبود دستورالعمل حفاظت تجهیزات ضد انفجار کمک کند.
روش های نوین در بازرسی دوره ای دریچه ضد انفجار
در سالهای اخیر، صنایع مختلف با هدف افزایش دقت و ایمنی، به سمت استفاده از فناوریهای هوشمند در بازرسی دورهای دریچه ضد انفجار حرکت کردهاند. یکی از این روشها، بهرهگیری از حسگرهای دیجیتال و سیستمهای پایش لحظهای (Monitoring Systems) است که بهطور مداوم فشار، دما و ارتعاشات اطراف دریچه را اندازهگیری میکنند. این دادهها به مهندسان کمک میکند تا در زمان واقعی از وضعیت فعالیت دریچه ضد انفجار اطلاع پیدا کنند و در صورت بروز هرگونه تغییر غیرعادی، قبل از وقوع حادثه اقدام اصلاحی انجام دهند.
تصویربرداری حرارتی (Thermal Imaging) نیز ابزار دیگری است که در بازرسی دوره ای دریچه ضد انفجار به کار میرود. این فناوری امکان تشخیص نقاط داغ، نشت گاز یا فشارهای غیرطبیعی را فراهم میکند. با اجرای چنین بررسیهایی طبق دستورالعمل حفاظت تجهیزات ضد انفجار، میتوان از بروز نقصهای ناگهانی جلوگیری کرد و عملکرد سیستمهای ایمنی را پایدار نگه داشت.
همچنین استفاده از پهپادهای صنعتی در محیطهایی که دسترسی سخت است (مثل ارتفاع زیاد یا فضاهای بسته) در حال گسترش است. این ابزارها باعث میشوند بدون نیاز به خاموشی سیستم، بازرسی دوره ای دریچه ضد انفجار انجام شود. ترکیب این فناوریها با نرمافزارهای تحلیل داده، گامی بزرگ در جهت ارتقای عملکرد دریچه ضد انفجار و اجرای دقیقتر دستورالعمل حفاظت تجهیزات ضد انفجار محسوب میشود.
برنامه زمان بندی پیشنهادی برای بازرسی و نگهداری
تدوین یک برنامه دقیق برای بازرسی دوره ای دریچه ضد انفجار یکی از اصول کلیدی در مدیریت ایمنی صنعتی است. اگر این فرآیند بدون نظم انجام شود، نهتنها کارایی کاهش مییابد؛ بلکه فعالیت دریچه ضد انفجار نیز به خطر میافتد. طبق دستورالعمل حفاظت تجهیزات ضد انفجار، باید برای هر نوع فعالیت، بازه زمانی مشخص و مسئول اجرا تعیین شود تا هیچ مرحلهای از چرخه نگهداری نادیده نماند.
در جدول زیر، یک نمونه برنامه زمانبندی استاندارد آورده شده که میتواند مبنای طراحی سیستم بازرسی داخلی هر مجموعه صنعتی قرار گیرد:
| نوع فعالیت | بازه زمانی | هدف اصلی | مسئول اجرا |
| بازرسی چشمی دریچه | ماهانه | تشخیص خوردگی یا انسداد | واحد ایمنی |
| تست عملکرد دریچه | هر ۶ ماه | اطمینان از فشار باز شدن | واحد فنی |
| تعویض قطعات فرسوده | سالانه | حفظ عملکرد دریچه ضد انفجار | تیم نگهداری |
| بازبینی کامل سیستم تهویه و تخلیه | هر ۲ سال | همخوانی با استاندارد NFPA | بازرس ارشد ایمنی |
| بازآموزی پرسنل | سالانه | اجرای دقیق دستورالعمل نگهداری تجهیزات ضد انفجار | مدیریت ایمنی |
اجرای این جدول در کنار نظارت دقیق، موجب میشود تا هرگونه مشکل احتمالی در مراحل اولیه شناسایی شود. علاوه بر آن، ثبت سوابق هر بازرسی دوره ای دریچه ضد انفجار باعث میشود روند عملکرد در طول زمان تحلیل شود و در صورت نیاز، برنامه نگهداری اصلاح گردد. این اقدام، کلید افزایش عمر مفید و بهینهسازی فعالیت دریچه ضد انفجار است و از اصول اصلی هر دستورالعمل نگهداری حفاظت ضد انفجار به شمار میآید.
خطاهای رایج در نگهداری دریچه های ضد انفجار و راههای پیشگیری
یکی از مشکلات متداول در صنایع مختلف، بروز خطاهای انسانی در فرآیند بازرسی دوره ای دریچه ضد انفجار است. بسیاری از تیمهای نگهداری تنها به بررسی ظاهری اکتفا میکنند و جزئیاتی مانند فشار باز شدن دریچه یا سلامت کامل واشرها را نادیده میگیرند. چنین بیدقتیهایی در درازمدت منجر به افت شدید عملکرد دریچه ضد انفجار میشود. بر اساس دستورالعمل حفاظت تجهیزات ضد انفجار، تمام مراحل بررسی باید مستندسازی و توسط مسئول ایمنی تأیید شوند تا از خطای انسانی جلوگیری شود.
یکی دیگر از خطاهای رایج، استفاده از قطعات غیراستاندارد است. برخی شرکتها برای کاهش هزینهها، از قطعات جایگزین نامرغوب استفاده میکنند؛ در حالی که این قطعات ممکن است در شرایط انفجاری واقعی بهدرستی عمل نکنند. این اشتباه علاوه بر کاهش فعالیت دریچه ضد انفجار، نقض صریح دستورالعمل حفاظت تجهیزات ضد انفجار نیز هست.
برای پیشگیری از این موارد، باید دورههای آموزشی منظم برگزار شود تا تیمهای فنی با آخرین الزامات استانداردATEX وNFPA آشنا باشند. همچنین استفاده از چکلیستهای دقیق در هر بازرسی دوره ای دریچه ضد انفجار میتواند درصد خطا را تا حد قابلتوجهی کاهش دهد. انجام ممیزیهای دورهای توسط شرکتهای بازرسی مستقل نیز یکی از بهترین روشها برای اطمینان از اجرای کامل دستورالعمل حفاظت تجهیزات ضد انفجار و حفظ فعالیت دریچه ضد انفجار در سطح مطلوب است.
استاندارد ATEX و NFPA برای دریچه ضد انفجار
یکی از پایههای ایمنی در سیستمهای انفجار محور، رعایت مقررات از جمله استاندارد NFPA 68 است که درباره طراحی، مکان نصب، نصب، نگهداری و استفاده از دستگاهها و سیستمهایی که برای خروج گازها و فشار حاصل از انفجار طراحی شدهاند، تدوین شده است. همچنین مفادِ دستور ATEX Directive، در حوزه اروپا برای تجهیزات مورد استفاده در محیطهای انفجاری ضروری هستند.
این استانداردها مستقیماً در طراحی و پیادهسازی بازرسی دوره ای دریچه ضد انفجار و تضمین فعالیت دریچه ضد انفجار تأثیرگذارند و باید در هر دستورالعمل حفاظت تجهیزات ضد انفجار لحاظ شوند. برای مثال، در منابع آمده که دریچهها باید بهگونهای انتخاب شوند که بعد از باز شدن در اثر انفجار، بتوان بازرسی شده و وضعیتشان به سرعت به حالت عملیاتی بازگردد.
جمعبندی
در پایان، باید تأکید کرد که بازرسی دوره ای دریچه ضد انفجار نقش محوری در حفظ ایمنی و کارایی سیستمهای انفجار محور دارد. وقتی عملکرد دریچه ضد انفجار بهینه باشد، خطر شکست یا انتشار انفجار کنترلشده کاهش مییابد. اجرای دقیق و منظم دستورالعمل نگهداری تجهیزات ضد انفجار تضمین میکند که دستگاهها همواره در شرایط مناسب کار کنند و مطابق استاندارد ATEX و NFPA عمل نمایند.
وب سایت ونت با تمرکز بر ارائه تجهیزات پیشرفته تهویه و سیستمهای کنترل دود و آتش، بهعنوان مرجعی قابل اعتماد برای متخصصان صنعت ساختمان شناخته میشود. این مجموعه با ترکیب دانش فنی، کیفیت بالا و خدمات تخصصی، راهکارهایی نوآورانه برای ارتقای ایمنی و بهینهسازی تهویه در پروژههای ساختمانی ارائه میدهد.
بدون نظر