در طراحی و اجرای سیستم‌های تهویه مطبوع در ساختمان‌ها، کنترل انتشار آتش و دود یکی از الزامات ضروری ایمنی محسوب میشود. یکی از اجزای مهم در این زمینه استفاده از دمپرها است. در میان انواع مختلف دمپرها، تفاوت دمپر دود و ضد حریق برای بسیاری از مهندسان و طراحان سیستم تهویه پرسش‌برانگیز است. همچنین دانستن کاربرد دمپر ضد حریق در سیستم تهویه و شیوه نصب دمپر در سیستم تهویه از جنبه عملیاتی اهمیت دارد.
هدف این مقاله از سری مقالات وب‌سایت تهویه سازه شار تشریح دقیق تفاوت دمپر دود و ضد حریق، بررسی کاربرد دمپر ضد حریق در سیستم تهویه و ارائه راهنمایی‌های فنی برای نصب دمپر است. در ادامه ابتدا مفاهیم و مبانی مطرح می‌شوند، سپس تفاوت‌ها، مزایا، کاربردها، روش نصب و نکات اجرایی بررسی می‌شوند، و در نهایت با یک جدول مقایسه‌ای جمع‌بندی می‌کنیم.
تفاوت دمپر دود و ضد حریق: تعاریف و مبانی فنی
دمپر دود ابزاری است که در مجاری هوارسانی یا دیواره‌های جداکننده دود نصب میشود و به محض شناسایی دود (از طریق آشکارساز دود داخل مجرا یا سیستم اعلان حریق)، عمل می‌کند تا حرکت دود در سیستم تهویه یا گذرگاه‌ها کنترل شود. این نوع دمپرها طوری طراحی شده‌اند که در شرایط عادی جریان هوا را عبور دهند؛ اما در زمان وقوع آتش، با بسته شدن از انتشار دود در سایر بخش‌های ساختمان جلوگیری کنند.
در مقایسه تفاوت دمپر دود و ضد حریق، انواع دمپر دود و آتش معمولاً از موتور الکتریکی، محرک پنوماتیک یا فنرسی استفاده می‌کنند تا تیغه‌ها در پاسخ به سیگنال دود بسته شوند.
دمپر ضد حریق یکی از اجزای سیستم محافظت منفعل در برابر آتش است و وظیفه آن جلوگیری از گسترش شعله، حرارت و آتش از یک بخش ساختمان به بخش دیگر از طریق مجاری تهویه است. در مقایسه تفاوت دمپر دود و ضد حریق این دمپرها طوری طراحی می‌شوند که در هنگام افزایش دما (تا نقطه‌ای که نشان‌دهنده وقوع آتش است)، یک عنصر حرارتی مثل پیوند ذوب‌شونده (fusible link) فعال شده و تیغه‌ها را به صورت خودکار بسته و مسیر انتقال آتش را مسدود کنند.
انواع دمپر ضد حریق شامل دمپرهای ایستا (Static) و دینامیک (Dynamic) است که در شرایط متفاوت بسته به عملکرد سیستم تهویه انتخاب می‌شوند. برای کاربردهایی که فناوری های نوین در کنترل دود و آتش اهمیت دارد، از دمپر ترکیبی استفاده میشود که قادر است در مواجهه با دود یا حرارت واکنش نشان دهد و بسته شود. این نوع دمپرها هم‌زمان ویژگی‌های دمپر دود و دمپر ضد حریق را دارند.
آشنایی با تفاوت دمپر دود و ضد حریق
در این بخش، تفاوت دمپر دود و ضد حریق را با یک جدول از جنبه‌های مختلف فنی و عملکردی بررسی می‌کنیم:
| معیار مقایسه | دمپر دود | دمپر ضد حریق |
| هدف اصلی | جلوگیری از انتشار دود و گازهای سمی | جلوگیری از گسترش شعله، حرارت و آتش |
| مکان نصب متداول | عبور دریچه‌ای از موانع دود یا در مسیر جریان هوا | محل گذرگاه مجاری تهویه از دیواره‌های مقاوم در برابر آتش |
| نوع عملکرد | مجهزبه محرک الکتریکی، پنوماتیک یا فنر | اغلب دارای پیوند ذوب‌شونده یا محرک‌های خاص |
| اهمیت مهر و بند هوا | اغلب به مهر و بند دقیق نیاز دارد تا نشتی دود کاهش یابد | تمرکز بیشتر بر مقاومت حرارتی و حفظ جداسازی آتش |
| سازگاری با سیستم‌های آتش‌نشانی | معمولاً به سیستم اعلام حریق متصل است | ممکن است با سیستم حرارتی یا خودکار عمل کند |
| کاربرد ترکیبی | به تنهایی یا با دمپر ضد حریق ترکیب میشود | غالباً در مواقعی که حفاظت آتش لازم است، استفاده میشود |
کاربرد دمپر ضد حریق در سیستم تهویه
در ادامه مبحث تفاوت دمپر دود و ضد حریق به بررسی دقیق‌تر کاربرد دمپر ضد حریق در سیستم تهویه می‌پردازیم.
1. موقعیت های کاربردی
مکان‌ها و موقعیت‌های مناسب استفاده از دمپر ضد حریق به شرح زیر است:
- پاساژها و تونل‌ها: در سیستم تهویه هواکش‌های طولانی یا مجاری بزرگ، ممکن است توجه به تفاوت دمپر دود و ضد حریق لازم باشد کاربرد دمپر ضد حریق در سیستم تهویه برای جلوگیری از گسترش آتش در مجاری استفاده شود.
- پرده‌های آتش: در جایی که مجرای هوا از دیواره آتش یا سقف مقاوم عبور می‌کند، دمپر ضد حریق نصب میشود تا انسجام دیواره آتش حفظ شود.
- ساختمان‌های عمومی و بلند: در سازه‌هایی با استفاده از سیستم تهویه مرکزی، استفاده از دمپر ضد حریق در گذرگاه طبقات الزامی است.
- اتاق‌های تأسیساتی حساس: در مکان‌هایی که تجهیزات برقی حساس یا خطرناک وجود دارند، با توجه به تفاوت دمپر دود و ضد حریق، کاربرد دمپر ضد حریق در سیستم تهویه می‌تواند از انتقال آتش به بخش‌های دیگر جلوگیری کند.
- مواقع ترکیبی: در برخی طراحی‌ها، دمپر ضد حریق با دمپر دود یا سیستم کنترل دود ترکیب میشود تا هم حفاظت آتش و هم کنترل دود برقرار گردد.
2. الزامات فنی
برای بهره‌مندی از مزایای دمپر ضد حرق باید با الزامات فنی آشنایی داشته باشید.
- دمپر ضد حریق باید مطابق با استانداردهایی مانند UL 555 باشد و تحمل دمای معینی را داشته باشد.
- در نصب دمپر ضد حریق در سیستم تهویه، محل عبور مجاری از دیواره‌های آتش باید به دقت طراحی شود تا قاب دمپر در داخل دیواره قرار گیرد و امکان شکست جداسازی به حداقل برسد.
- اتصال بین دمپر و مجرا باید به صورتی باشد که در صورت تخریب مجرا، دمپر همچنان در جای خود باقی بماند (اتصال بازشونده).
- دمپرهای ضد حریق دینامیک در سیستم‌هایی کاربرد دارند که تهویه ممکن است در زمان آتش نیز فعال بماند؛ در این حالت دمپر باید بتواند در مقابل جریان هوا بسته شود.
- دمپرهای استاتیک (static) در سیستم‌هایی مورد استفاده‌اند که تهویه یا فن در هنگام آتش متوقف میشود؛ در این حالت دمپر به وسیله گرانش یا مکانیسم خودکار بسته میشود.
روش و مراحل نصب دمپر در سیستم تهویه
در این بخش، به صورت گام‌به‌گام، مراحل نصب دمپر دود و آتش در سیستم تهویه را باتوجه‌به تفاوت دمپر دود و ضد حریق بیان می‌کنیم. هر گام باید با دقت فنی و نظارت انجام شود تا عملکرد دمپر بهینه باشد.
1. مطالعه نقشه ها و تعیین محل نصب
نخست باید محل عبور مجرا از دیواره‌های مقاوم، سقف‌ها و موانع آتش‌گیر مشخص شود. بر اساس استانداردها و ضوابط ملی، باید محل دمپر به گونه‌ای انتخاب شود که پوشش دیواره آتش حفظ شود.
2. تهیه قطعات و ابزارهای لازم
باتوجه‌به تفاوت دمپر دود و ضد حریق انتخاب دمپر مناسب با ظرفیت، اندازه مجرا، نوع عملکرد (استاتیک یا دینامیک) و تجهیزات جانبی (پیوند حرارتی، محرک، قاب، پیچ و مهره) ضروری است.
3. ساخت و نصب قاب دمپر در دیواره آتش‌گیر
یک قاب فلزی (معمولاً ورق فولادی با پوشش مقاوم) در محل عبور مجرا تعبیه میشود. قالب باید با ضخامت کافی باشد تا در شرایط آتش مقاوم بماند.
4. نصب دمپر داخل قاب و اتصال به مجرا
دمپر را داخل قاب قرار داده و با استفاده از اتصالات (پیچ، بست، جوش یا قفل بازشونده) به مجرا متصل می‌کنیم. توجه شود که دمپر هنگام بستن باید در محل خود ثابت بماند حتی اگر مجرا دچار آسیب شود.
5. اتصال محرک یا پیوند حرارتی
بر اساس نوع دمپر دود و آتش و تفاوت دمپر دود و ضد حریق، باید پیوند حرارتی یا محرک برقی/پنوماتیک نصب شود تا در مواجهه با دما یا دود، دمپر عمل نماید.
6. عایق کاری و مهروموم اطراف قاب
فضای اطراف قاب و محل اتصال به دیواره باید با مصالح نسوز یا ملات مقاوم مهروموم شود تا مسیر عبور آتش و دود به حداقل برسد.
7. آزمایش عملکرد دمپر پس از نصب
پس از نصب، باتوجه‌به تفاوت دمپر دود و ضد حریق دمپر باید تحت شرایط آزمایشی (گرمادهی کنترل‌شده یا سیگنال تحریک) عمل کند و بسته شود. عملکرد صحیح، زمان بسته شدن و نشتی آن باید بررسی گردد.
8. مستندسازی و علامت‌گذاری
روی دمپر باید برچسب مشخصات (نوع، تاریخ نصب، ظرفیت، استانداردها) درج شود. همچنین مسیر عبور کابل و محرک باید مشخص باشد.
9. بازرسی و نگهداری دورهای
در طول بهره‌برداری، دمپر باید با فواصل زمانی مشخص بررسی، تمیز و عملکرد آن آزمون شود تا از انسداد یا گیرکردن تیغه‌ها جلوگیری شود.
نکات اجرایی و فنی دمپرها
برای اینکه نصب و عملکرد دمپر با دقت در تفاوت دمپر دود و ضد حریق در سیستم تهویه باید بهینه باشد، باید به چند نکته اجرایی و فنی توجه شود:
- در انتخاب دمپر، باید بررسی شود که ظرفیت عبور هوا (جریان و فشار) متناسب باشد؛ زیرا دمپر نامناسب می‌تواند به افت فشار بالا منجر شود.
- هنگام نصب دمپر ضد حریق در سیستم تهویه، باید محل قاب دمپر در داخل دیواره آتش‌گیر قرار گیرد و مجرا طوری نصب شود که دمپر نتواند از محل خود خارج شود.
- محرک یا پیوند حرارتی باید از جنس و کیفیتی باشد که در شرایط دمای بالا عملکرد مطمئنی داشته باشد.
- دمپرهای ترکیبی (Fire-Smoke) در مواردی که هر دو عملکرد لازم است، گزینه مناسبی هستند.
- در نصب دمپر دود و ضد حریق، باید به نشتی هوا در حالت بسته شدن توجه شود؛ عایق‌کاری دقیق و مهروموم مناسب الزامی است.
- در سیستم‌هایی که دیتکتورها و کنترل مرکزی وجود دارد، باید دمپرها به سامانه اعلان حریق یا کنترل دود متصل شوند.
- نگهداری و سرویس دورهای (چک کردن عملکرد، روانکاری، باز و بسته کردن آزمایشی) باید طبق استانداردهایی مثل NFPA 105 انجام شود.
- در زمان طراحی سیستم تهویه، باید تحلیل‌های جریان هوا در وضعیت عادی و وضعیت اضطراری لحاظ شود تا دمپر در حالت بسته باعث افزایش ناخواسته فشار در کانال‌ها نشود.
جمع‌بندی
در این مقاله به بررسی تفاوت دمپر دود و ضد حریق پرداختیم و دیدیم که هرکدام در سیستم تهویه نقش خاصی دارند: دمپر دود برای کنترل حرکت دود و دمپر ضد حریق برای جلوگیری از گسترش شعله و حرارت. همچنین به تشریح کاربرد دمپر ضد حریق در سیستم تهویه و مراحل و نصب دمپر در سیستم تهویه با جزئیات فنی پرداختیم. استفاده درست و دقیق از این اجزا می‌تواند ضمن رعایت ایمنی، عملکرد سیستم تهویه را بهبود بخشد و ضریب ایمنی ساختمان را افزایش دهد.
سایت ونت با ارائه مجموعه‌ای گسترده از تجهیزات تهویه و سیستم‌های کنترل دود، بستری کامل برای مهندسان و طراحان ساختمان فراهم می‌کند تا ایمنی و کارایی پروژه‌های خود را به حداکثر برسانند. شما همراهان عزیز برای دریافت اطلاعات بیشتر می‌توانید به قسمت تماس با ما این وب‌سایت مراجعه کنید.
بدون نظر